Küçük Mustafa Paşa Hamamı İstanbul tarihi yarımadası sınırlarına bütünüyle hâkim olan Fatih semti içinde bulunmakla birlikte Osmanlı mimarisi hamam yapısı özelliklerini taşımaktadır. Haliç’e yakın bir konumda Balat’ta bulunan Küçük Mustafa Paşa Tarihi Hamamı’na gitmek için en iyi yol tarihi Cibali Karakolu’nun hemen yanı başında bulunan Cibalikapı’dan geçmektir. Hamama gitmek için tabi ki bu yön tek yön olmamakla birlikte Fener Balat’ın tarihi sokakları içinde gezerek çeşitli güzergâhlardan gidilebilir.
Hamam, günümüzde görülmesi gerekli Osmanlı tarihi yapıları içinde yer almaktadır. 2018 yılında restorasyonu tamamlanan hamam aynı zamanda Bizans devşirme yapısı olan Gül Camii’nin doğu tarafında bulunmaktadır. Küçük Mustafa Paşa Hamamı 2018 yılında Yeditepe Bienali etkinliklerinin bir bölümüne de ev sahipliği yapmıştır.
Türkiye’de yakın zamanlarda tarihi yapılarda yapılan restorasyon çalışmaları nitelikleri bakımından hem akademik camiada hem de sosyal medyada tartışılmaktadır. Zaman zaman ulusal haberlere de konu olan bu tartışmalı restorasyon çalışmaları neredeyse Türkiye’nin her yanına dağılmış durumdadır. Küçük Mustafa Paşa Hamamı 2007 yılında tamamlanan bir yüksek lisans tezi olarak çalışılmıştır. Daha sonra bağımsız bir süreçte yeniden rölöve, restitüsyon ve restorasyon çalışmaları yapılmış ve bu çalışmalar doğrultasında uygulama başlamıştır. Tüm proje ve uygulama süreçleriyle örnek bir konumdadır. Aslına uygun olarak ve çağdaş tekniklerle restore edilen bu yapıdaki restorasyon çalışması umut vericidir.
İstanbul Küçük Mustafa Paşa Hamamı fotoğrafları için tıklayınız
Küçük Mustafa Paşa Hamamı Ziyaret Bilgileri ve Giriş Ücreti 2024
Tarihi hamam ziyarete kapalıdır. Ancak özel durumlarda talep olduğunda giriş mümkün olmaktadır. Küçük Mustafa Paşa Hamamı giriş ücreti de bundan dolayı bulunmamaktadır. Hamamın içine giremeseniz bile bir gün planlamış olduğunuz Balat Fener turuna yapıyı dâhil etmelisiniz. Yapıldığı dönemin mimarisini barındıran ve çifte hamam örneklerinden olan bu tarihi hamam dış görünüşü ile de insanı büyülemektedir.
Hamam ile ilgili detaylı bilgilere geçmeden önce yapıya adını veren Küçük Mustafa Paşa kimdir, bu konuya kısaca bir göz atalım.
Küçük Mustafa Paşa Kimdir?
Hakkında akademik yayınlar ve tarihi belgeler dışında fazla bilgi bulunmayan Küçük Mustafa Paşa hakkında çeşitli kaynaklar farklı bilgiler vermektedir. Hatta aynı kaynaklarda dahi farklı bilgiler bulunmaktadır. Bunlara verilecek örneklerden bazıları aşağıda bulunmaktadır:
‘Küçük’ lakaplı Mustafa Paşa, Koca Mustafa Paşa ile aynı dönemde yaşamıştır. İsim benzerliğinden dolayı ‘Küçük’ lakabı karışıklığı önlemek adına verilmiştir. Bozoklu olarak anılan ve 17.yy’da yaşamış olan Mustafa Paşa ise ‘Küçük Sipahi’ olarak anılmaktadır. Bozoklu Mustafa Paşa Sultan İbrahim’in kızıyla evlenmiş ve saraya damat olmuştur. Aynı zamanda Kaptan-ı Derya olarak da görev almıştır. Her iki Mustafa Paşa da vezirlik yapmıştır. ‘Kara’ lakabı ile anılan Mustafa Paşa Fatih Sultan Mehmet ile II. Bayezid’in vezirliğini yapmışken, diğer Mustafa Paşa II. Mustafa’nın vezirliğini ve sadrazamlığını yapmıştır. Her iki Mustafa Paşa da saraya damat olmuştur. Kara lakaplı Mustafa Paşa da II. Bayezid’in kızı Hatice Sultan ile evlenmiştir.
Bu karışıklıkta bir nebze yol gösterici olan Bursa Pazarcık kasabası vakfiyesi bilgileridir. Çünkü Kara lakaplı Mustafa Paşa’nın buradaki vakfiyeye gelir getirmesi için İstanbul’da 1477 yılında hamam yaptırdığı bilgisi vakfiyede geçmektedir. Ancak burada da Mustafa Paşa’nın babası hakkında farklı bilgiler bulunmaktadır. Biz yine de hamamı yaptırdığı düşünülen her iki Mustafa Paşa hakkında kısa bilgiler vermeden bu bölümü tamamlamayalım.
Bozoklu ‘Küçük Sipahi’ Mustafa Paşa
II. Mustafa’nın sadrazamlığını yapmıştır. ‘Daltaban’ olarak da anılmaktadır. On bir ay gibi kısa bir süre vezirlik yapan Küçük Mustafa Paşa, Osmanlı tarihinde aynı zamanda Bozoklu Mustafa Paşa olarak da geçmektedir. 1638 yılında doğmuş olup 1698 yılında vefat etmiştir. Halk arasında ‘Küçük Sipahi’ lakabı ile bilinmektedir. Mustafa Paşa, 1681 yılında vezirlik rütbesi ile Kaptan-ı Derya olarak atanmıştır. Sakız adasında Fransız donanmasına karşı başarı sağlamış ve sonraki yıllarda da Osmanlı donanmasına destek için çeşitli boylarda savaş gemileri yaptırmıştır. 1684 yılında görevinden azledilmiştir. 1690 yılında Şam Valisi olarak görev yapmış ve Sultan İbrahim’in kızı ile evlenerek saraya damat olmuştur. 1691 yılında Trablusşam’a vali olarak atanmıştır. 1692 yılında ise ikinci vezirliğe getirilmiştir. 1693 yılında sadrazamlığa getirilmiş ve Avusturya seferine katılmıştır. 1694 yılında sadrazamlıktan azledilmiştir. 1698 yılında İstanbul Sedaret Kaymakamlığı yaptığı esnada vefat etmiştir. Mezarı Edirne’de hat yazıları ile ünlü Eski Camii yakınındaki Üç Şerefeli Camii kabristanındadır.
Kara Lakaplı Mustafa Paşa
Ne zaman doğduğu hakkında bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak Fatih Sultan Mehmet zamanında 1470 yılında vezirlik yapmaya başlamış ve 1475 yılında bu görevinden azledilmiştir. II. Bayezid’in şehzadeliğinde Amasya’da yanında bulunmuştur ve 1481 yılında tekrar vezirlik görevi kendisine verilmiştir. Diğer Mustafa Paşa da iki defa vezirliğe getirilmiştir. Ölümü hakkında da farklı bilgiler mevcuttur. Kimi kaynaklara göre Fatih’in ölümü sonrasında tutuklanıp idam edilmiştir. Kimi kaynaklara göre ise idam edilmeyip Bursa Sancakbeyi görevi verilmiş ve 1483 yılında burada öldürülmüştür. Mezarı Bursa’dadır.
Küçük Mustafa Paşa Hamamı Tarihi
Balat’ın Cibali semtinde olan tarihi hamam, bulunduğu semt ile birlikte aynı kaderi paylaşmaya mahkûm iken 2013 yılında restore edilmeye başlanmıştır. Hamamın yapım yılı, yukarıda açıklandığı üzere vakfiyede 1477 yılı olarak geçmektedir. Hamamın yapımından önce bulunduğu arsada herhangi bir yapı olup olmadığı bilinmemektedir. Yapım sebebi ise Mustafa Paşa’nın Bursa’da yaptırdığı vakfa gelir sağlamak amacını taşımaktadır.
1974 yılında tescil edilen yapıda, 2013 yılında restorasyon çalışmalarına başlanmıştır. Çalışmalar 2018 yılında bitirilmiş ve hamam son halini almıştır. Restorasyon çalışmalarının ana konusu nem, su ve bitkilenme faktörlerinin önüne geçilerek, özgün malzemelerin kullanılarak yapının güçlendirilmesi ve korunması işlemlerinin bütünüdür.
2018 yılında Yeditepe Bienali etkinlikleri kapsamında ‘Mekândan Taşanlar’ isimli sergi bu tarihi yapıda izleyicileri ile buluşmuştur.
Küçük Mustafa Paşa Hamamı Mimari Bilgileri ve Genel Özellikleri
Tarihi hamamın bulunduğu konum, hamamın yapısını anlamakta güçleştirmekte olsa da yapı, yenileme çalışmasından sonra kendini gösterebilmektedir. Yine de hemen yanı başında yer alan Gül Camii’nin gölgesinde kalmaktadır.
Küçük Mustafa Paşa Hamamı, Osmanlı çifte hamam tipolojisinin örneklerinden biridir. Yapı malzemesi olarak küfeki taşı kullanılan yapıda Horasan harcı kullanılmıştır. Döşemelerde genelde beyaz Marmara mermeri kullanılmıştır. Ancak farklı renkli mermerler de görülmektedir. Göbek taşları da beyaz mermerdir. Bazı bölümlerin kubbe eteklerinde Türk Üçgeni motifleri kullanılmıştır.
Yapıyı oluşturan en büyük bölüm Erkekler Bölümü soyunmalığıdır. Roma döneminden itibaren Osmanlı dönemine kadar hamamların genel özellikleri neredeyse standart olmuştur. Küçük Mustafa Paşa Hamamı Erkekler Bölümünde giriş, soyunmalık, ılıklık, sıcaklık, soğukluk, ılıklık, traşlık bölümleri bulunur. Küçük Mustafa Paşa Hamamı tüm bölümleri ile birlikte 1265 metrekarelik bir alanı kaplamaktadır. Kadınlar bölümü ise daha ufaktır. Bu bölümde ise giriş, soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümleri vardır. Kadınlar bölümü ile Erkekler bölümü girişleri birbirinden uzak ve ayrı cephelerdedir. Hamamın bir de bahçesi bulunmakta ancak günümüzde otopark olarak kullanılmaktadır.
Kadınlar ve erkekler bölümlerinin yapıları olan soyunmalık, ılıklık, sıcaklık eyvanları aynı derinlikte olduğundan taşıyıcı duvarların devamlılığı sağlanmıştır.
Erkekler Bölümü
Hamamın erkekler bölümü yukarıda da dediğimiz gibi yapının en büyük bölümüdür. Soyunmalık bölümü dört yönde sekilerle çevrelenmiştir. Giriş, soyunmalık veya camekân, ılıklık, hela koridoru, traşlık, hela, sıcaklık, keseciler, halvet hücreleri, su deposu, su kulesi, külhan bölümlerinden oluşmaktadır. Hamamın erkekler bölümü mukarnasları görülmeye değer olmakla birlikte özgündür.
Kadınlar Bölümü
Bu bölüm erkekler bölümü ile bitişik yapıdadır. Soyunmalık, eyvanlı ve helalı ılıklık, iki eyvanlı ve halvetli sıcaklık bölümlerinden oluşmaktadır. Soyunmalık bölümü mermer döşemeli ve erkekler bölümü gibi kubbelidir. Kubbeye geçiş pandantiflerle sağlanmıştır. Soyunmalığın ortasında şadırvan kaidesi görülse de şadırvan yok olmuştur.
Sonuç
Bir gün Fener Balat gezisi planı yaparsanız turunuzun içine Küçük Mustafa Paşa Hamamı’nı kesinlikle dâhil etmelisiniz. Dileriz bu tarihi yapıya uğradığınızda içine de girebilir ve dönemin mimari unsurlarını yapı bütünüyle görebilirsiniz. Bu yapıyı gezmemize olanak sağlayan, detaylı bilgiler aktaran ve bu örnek uygulamayı gerçekleştiren Y. Mimar Pelin Çelik’e içten teşekkürlerimizi de iletmeyi borç biliyoruz.
Ayrıca İlgili Linkler:
İstanbul tarihi yerler listesi
Marmara Bölgesi antik kentleri, tarihi şehirleri ve tarihi yapıları
Marmara Bölgesi fotoğrafları
Yüksek Lisans Tezi
Yedi Tepe Bineali Bilgileri
Pc Yapı