Xanthos antik kenti (Ksanthos veya Ksantos antik kenti de denilmektedir) ile ilgili tüm bilgilerin derlendiği içerikte, Antalya Kaş bölgesinde antik kentin önemli tapınakları, tarihçesi, tarihi eserleri ile bilgilerin yanı sıra, nerede bulunur, nasıl gidilir, hangi bölgemizdedir gibi konular da yer almaktadır. Akdeniz bölgesinde gezilecek yerler sıralamasında ciddi bir konuma sahip olan Xanthos antik kenti hakkında vereceğimiz ilk bilgi, 1988 yılında Letoon antik kenti ile birlikte UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmiş olduğudur. Bu anlamda, Xanthos antik kentini, Letoon antik kentinden ayırmamak gerekmektedir.
Antalya’nın Kaş ilçesinde bulunan Kınık mahallesine bağlı olan Xanthos antik kenti ayrıca Patara plajı ve Patara antik kentine de yakındır. Antalya – Fethiye karayoluna yakın olan antik şehire gitmek için Kınık tabelaları kullanılabilir. Xanthos kelimesinin Türkçe’deki anlamı ‘sarı’dır.
Antik kent ile ilgili tüm bilgileri vermeden önce batı uygarlığı ve Anadolu uygarlıkları için önemli bir yer teşkil eden Likya Birliği’nin en önemli kentlerinden olan Xanthos tarihçesine bakmak gerekmektedir.
Xanthos fotoğrafları için lütfen tıklayınız
Xanthos Antik Kenti Ziyaret Saatleri ve Giriş Ücreti 2024
Xanthos’u ziyaret etmek isterseniz Xanthos giriş ücreti 2024 yılı için 70 TL‘dir. Ancak Müzekart ile giriş yapılabilir. Yaz mevsiminde ziyaret saatleri 08:00 – 19:00 arasındadır (15 Nisan – 2 Ekim arası), Kış mevsim ziyaret saatleri ise 08:00 – 17:30 saatleri arasıdır (3 Ekim- 14 Nisan).
Bunun yanı sıra dini bayramların ilk günü saat 13:00’e kadar kapalıdır. Ayrıca daha fazla bilgi almak için 0242 845 47 99 numaralı telefon aranılabilir.
Xanthos Antik Kenti Tarihçesi
“Evlerimizi mezar yaptık Mezarlarımızı ev Yıkıldı evlerimiz Yağmalandı mezarlarımız Dağların doruğuna çıktık Toprağın altına girdik Suların altında kaldık Gelip buldular bizi Yakıp yıktılar Yağmaladılar bizi Biz ki analarımızın kadınlarımızın Ve ölülerimizin uğruna Biz ki onurumuz ve özgürlüğümüzün uğruna Toplu ölümleri yeğleyen bu toprağın insanları Bir ateş bıraktık geride Hiç sönmeyen ve sönmeyecek olan”Xanthos kazıları sırasında bulunan yazıt üzerindeki şiir Azra Erhat tarafından çevrilmiştir
Xanthos antik şehri, bugün Eşen çayı olarak bilinen Ksanthos nehri kenarında iki tepe üzerine kurulmuştur. Homeros, Sarpedon (Truvalıların baş kahramanlarından, Zeus ile Laodamia’nın oğlu, Likya prensi) yönetimindeki Xanthosluların Truva savaşına katıldığını yazmıştır. Fakat antik kentte yapılan kazılardan elde edilen bulgular, şehri en eski olarak M.Ö. 800 yılına kadar götürmektedir. Antik kent hakkında tarihçiler, kentin birçok defa yerle bir olduğunu veya yandığını ama yeni şehrin küllerinden tekrar doğduğunu yazmaktadırlar.
M.Ö. 545 – 546 yıllarında Pers komutanı Harpagos şehri kuşatır. Xanthoslular şehirlerini kahramanca direnmelerine karşın çaresiz duruma düşerler. Kadın ve çocuklarını öldürüp şehri yakarak Harpagos’a insansız ve harap bir şehir bırakırlar.
Kentte o sırada bulunmayan 80 kadar aile ile yeni göçmenler tarafından şehir, tekrar kurulur. M.Ö. 475 ile 450 yılları arasında Xanthos bu kez yangın felaketiyle karşılaşır ve yangından sonra kent bir daha kurulur.
M.Ö. 429 yılında Melesandros isimli Atinalı bir komutan, Likya kentlerinden vergi toplamak istediğinde, tüm Likyalılar birleşir ve çıkan savaşta Melesandros ölür. Artık Atina ile tüm bağlar kopmuştur.
Xanthos ve Büyük İskender
M.Ö. 334 yılında Büyük İskender kenti alır ve topraklarına katar. İskender’in ölümünün ardından M.Ö. 309 yılından itibaren Xanthos, Büyük İskender’in komutanlarından olan ve imparatorluk bölüşülürken payına Mısır ve çevresi düşen Ptolemaios’un komutası altına girer. Bundan hemen sonra ise Suriye kralı III. Antiokhos kente hâkim olur.
M.Ö. 42 yılında Xanthos kenti, Roma imparatoru Sezar’ı bıçaklayarak öldüren Brutus (Marcus Junius Brutus) tarafından işgal edilir. Yapılan savaş hakkında Yunanlı tarihçiler Appianos ve Plutarkhos şunları yazmıştır:
“Brutus bir süvari saldırısı ile 600 kadar Likyalı askeri öldürüp ilerleyerek pek çok köyü ve savunma noktasını ele geçirdi. Fakat Likyalılara hoş görünmek için esirleri serbest bıraktı. Bozguna uğrayan Likyalılar, Xanthos kentinde toplandılar ve Brutus de şehri kuşattı. Xanthoslular Roma kuşatma kulelerini ateşe vermeye çalışırken, 2000 kadar Romalı asker şehre girmeyi başardı. Savaşı kaybettiklerini kabul eden Xanthoslular, esir düşmektense önce ailelerini kendi elleriyle öldürdüler. Bütün şehri ateşe verdiler. Kucağında çocuğu ile bir kadının ateşe atladığını gören Brutus çok üzüldü ve askerlerine “Xanthosluları kurtaranları ödüllendireceğini” söylese de çok geç kaldı.”
M.S. 2. ve 3. yüzyıllardaki depremlerden dolayı Xanthos ve diğer Likya birliği kentleri bir daha toparlanamamıştır. 8. yüzyıllardaki Arap akınları ve diğer saldırılar sonucunda bölge terk edilmiş ve 13. yüzyılda Kınık boyuna ait Türkmenler bölgeye yerleşmiştir.
Xanthos Antik Kenti Tapınakları ve Anıtları
Bizans egemenliği sırasında piskoposluk merkezi haline gelen Xanthos, bu dönemde birçok yapıya kavuşmuştur. Ayrıca Brutus tarafından yerle bir edilen kent, sonrasında imparator Marcus Antonius tarafından da imar görmüş ve canlanmıştır.
Harpy Anıtı
İki akropolü olan Xanthos, değişik örgü sistemlerinin görüldüğü sur duvarları ile çevrilidir. Likya akropolünün kuzeyinde Roma devri tiyatrosu yer alır. Xanthos’un en ilginç kalıntıları, tiyatronun batısında konumlanır. Bunlardan ilki yüksek dikdörtgen yekpare kaide üzerindeki ölmüş ailesi ile yanındaki kadın gövdeli, kuş kanatlı yaratıklar olan ve ölülerin ruhlarını gökyüzüne taşıdıklarına inanılan “Harpy” kabartmalarına sahiptir. Bugün orijinal kabartmaları Biritish Museum’da sergilenen Harpy Anıtı, M.Ö. 5.yy’a tarihlenmektedir. Bu anıt mezarın yanında 4. yy’a ait diğer bir kaideli Likya lahdi yer almaktadır. Tiyatronun bitişindeki kare şekilli geniş alan ise üç yanı dükkanlarla çevrili Roma devri agorasıdır.
Agoranın kuzeydoğu köşesinde, Harpy anıtına çok benzer, yekpare dikdörtgen gövdesinde Likya ve Grekçe dilinde yazılmış kitabede yer alan milattan önceye ait anıt mezar yükselir. Anıtın gövdesindeki kitabe günümüze dek bulunmuş Likya dilindeki en uzun kitabe olup, Kherei adlı Xanthoslu prensin serüvenlerini anlatmaktadır.
Nereidler Anıtı
Roma akropolünde de birçok kaya mezarı ve kaideli mezarı yan yana görmek mümkündür. Bu alanın güney eteklerinde yer alan, Aslanlı Mezar, Payava ve Merehi lahitlerinin kaideleri dışında tümü British Museum’da sergilenmektedir. Günümüz kalıntılarına çıkan rampanın sağ kenarında sadece temelleri kalmış olan M.Ö. 4.yy’a ait tapınak planlı Nereidler anıtı da British Museum’da sergilenen Xanthos’un dünyaca ünlü anıtlarından biridir.
UNESCO resmi sitesine göre, antik dünyanın yedi harikasından biri olan Halikarnas mozolesi, Nereidler anıtından doğrudan etkilenerek yapılmıştır.
Xanthos Kazıları
Xanthos antik kenti, 1838 yılında Charles Fellows tarafından keşfedilmiş ve bir çok kalıntısı yine aynı arkeolog tarafından İngiltere’de Londra’ya götürülmüştür. Yukarıda bahsetmiş olduğumuz Nereidler anıtı ve Payava mezarı bunlardan sadece ikisidir.
Ksanthos kazıları ilk olarak bundan 112 yıl kadar sonra 1950 yılında Fransız arkeologlar tarafından başlatılmıştır. 2011 yılından sonra ise Akdeniz Üniversitesi Arkeoloji bölümünden Prof. Dr. Burhan Varkıvanç tarafından yürütülmektedir.
2012 yılında, 1 Temmuz tarihinde başlayan kazılar, ödenek yetersizliğinden ve kazı evi ile altyapı yetersizliğinden dolayı kısıtlı katılımcı ile yapılmıştır.
Ayrıca İlgili Linkler:
Akdeniz bölgesi tarihi şehirler, antik kentler ve gezilecek yerler
Akdeniz bölgesi antik kent ve tarihi şehir fotoğrafları
Türkiye müzeler, antik şehir ve tarihi kentler
Xanthos’un kalıntıları